Węglowodory Olejów Mineralnych (MOH) są mieszaninami wyższych węglowodorów zawierających tysiące związków chemicznych o zróżnicowanej strukturze i masie cząsteczkowej. Pozyskuje się je w procesie destylacji frakcji ropy naftowej, są również produkowane syntetycznie z węgla, gazu ziemnego i biomasy.
MOSH – Oleje Mineralne będące mieszaniną Węglowodorów Nasyconych
MOAH – Oleje Mineralne składające się z Węglowodorów Aromatycznych
Węglowodory Olejów Mineralnych (MOH) to zanieczyszczenia żywności, które uważane są za potencjalnie szkodliwe dla zdrowia ludzkiego. MOH mogą być obecne w żywności w wyniku zanieczyszczenia środowiska, stosowania smarów do urządzeń wykorzystywanych podczas zbiorów i produkcji żywności, stosowania substancji pomocniczych w przetwórstwie, dodatków do żywności i materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Alarmującym źródłem zanieczyszczenia żywności węglowodorami olejów mineralnych (MOH) są substancje migrujące z materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, w szczególności z opakowań papierowych i tekturowych (prawdopodobnym źródłem zanieczyszczenia są farby drukarskie).
Zmiany poziomów MOH na przestrzeni ostatnich lat
Kwestia toksyczności MOSH i MOAH jest nadal przedmiotem dyskusji. Badania na zwierzętach wykazały, że MOSH są absorbowane przez organizm, gdzie mogą akumulować się w narządach wewnętrznych (Barp i wsp.). W analizowanych narządach wykryto rozgałęzione i cykliczne alkany o długości łańcucha od n-C16 do n-C45.
W 2012 r. EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) wydała opinię naukową, w której uznała, że narażenie na MOH z dietą jest potencjalnie niebezpieczne, a ekspozycja na MOH (węglowodory olejów mineralnych) może stanowić zagrożenie dla zdrowia. Jednakże obecnie dostępne dane nie pozwalają na przeprowadzenie oceny toksykologicznej i ustanowienie maksymalnych limitów w żywności. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, we frakcji MOAH występują potencjalnie genotoksyczne substancje rakotwórcze, zaś badania BfR wykazały, że frakcja MOAH posiada aktywność estrogenną. Według Belgijskiej Federalnej Agencji Bezpieczeństwa Żywności nie jest obecnie możliwe oszacowanie ryzyka związanego z MOAH w żywności, zdaniem agencji MOSH nie budzi obaw.
W lipcu 2014 r. Federalne Ministerstwo Wyżywienia i Rolnictwa (BMELV) w Niemczech opracowało projekt ustawy krajowej określającej następujące limity zawartości MOSH i MOAH
– w żywności:
- suma MOSH (C20 – C35) 2 mg/kg
- suma MOAH (C16 – C35) 0,5 mg/kg
– w papierze/kartonie z recyklingu:
- suma MOSH (C16 – C35) 24 mg/kg
- suma MOAH (C16 – C35) 6 mg/kg
W styczniu 2017 r. opublikowane zostało Zalecenie Komisji (UE) 2017/84, zobowiązujące państwa członkowskie UE do prowadzenia monitoringu obecności MOSH i MOAH w żywności i materiałach przeznaczonych do kontaktu z żywnością. W lutym 2021 r. EFSA opublikowała zaproszenie do składania wniosków „Proposal for Supporting the Scientific coordination of the CONTAM Panel’s Working Group on mineral oil hydrocarbons in food” w celu opracowania opinii naukowej na temat węglowodorów olejów mineralnych w żywności.Na przestrzeni ostatnich lat obserwowany jest stały wzrost obaw związanych z obecnością olejów mineralnych w żywności, co pokreślono w raportach organizacji non-profit, zajmujących się kontrolą żywności.
Po tym jak Foodwatch, niezależna organizacja zajmująca się monitorowaniem praktyk stosowanych przez producentów żywności, upubliczniła wyniki badań, w których potwierdzono obecność MOAH w preparatach dla niemowląt, złożono wniosek o zharmonizowane podejście do zarządzania ryzykiem w UE, a EFSA wydała szybką ocenę ryzyka w listopadzie 2019 r. Stwierdzono w niej, że „wykrycie MOAH w żywności należy uznać za potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego„, a także „w szczególności 3-7 pierścieniowe MOAH mogą działać jako genotoksyczne substancje rakotwórcze„. W podsumowaniu posiedzenia Stałego Komitetu ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz (ang. PAFF Committee) stwierdzono, że EFSA przeprowadzi drugą szybką ocenę ryzyka, a zharmonizowane środki zarządzania ryzykiem w UE zostaną opublikowane, gdy tylko EFSA otrzyma wystarczające dane dotyczące występowania.
W 2019 r. opublikowany został raport techniczny JRC (Wspólne Centrum Badawcze, ang. Joint Research Centre), zawiera szczegółowe instrukcje dotyczące pobierania próbek oraz analizy MOSH i MOAH w żywności i materiałach przeznaczonych do kontaktu z żywnością, które mogą zostać wykorzystane przez podmioty prowadzące monitoring obecności olejów mineralnych w ramach zalecenia (UE) 2017/84.
Aktualnie nie istnieją wiążące przepisy na poziomie europejskiego ustawodawstwa, ustanawiające maksymalne dopuszczalne poziomy MOSH i MOAH w żywności i opakowaniach. Ogólne przepisy dotyczące żywności są stosowane jako podstawa do oceny ryzyka związanego z obecnością MOH w żywności.
Dzięki licznym kampaniom przeprowadzonym przez organizacje konsumenckie, kwestia obecności olejów mineralnych w żywności stała się bardzo aktualna. Producenci żywności stale ulepszają swoje źródła zaopatrzenia w surowce i opakowania, udoskonalają procesy produkcyjne, aby uzyskać jak najniższe poziomy tych cząsteczek w żywności.
Doświadczenie Mérieux NutriSciences w zakresie badania węglowodorów olejów mineralnych
Laboratorium Mérieux NutriSciences badania nad MOSH i MOAH rozpoczęło w 2011 roku, ulepszając stosowane metody analityczne dzięki współpracy z naukowcami z Laboratorium Kantonalnego w Zurychu (Zürich Cantonal Laboratory) – dr Konradem Grobem i jego współpracownikami, którzy jako pierwsi wykazali migrację MOH z opakowań kartonowych. Od 2014 r. Laboratorium Mérieux NutriSciences bierze udział w pracach nad projektem dotyczącym opracowania normy CEN, uczestniczymy również w międzylaboratoryjnych badaniach olejów roślinnych i w programach badań biegłości, z zadowalającymi wynikami.
Badania te pozwoliły na zdobycie bogatego doświadczenia analitycznego, zwłaszcza w zakresie badania papieru i tektury, olejów roślinnych i produktów zbożowych oraz wypracowanie wiarygodności uzyskiwanych wyników badań (np. rozróżnienie węglowodorów niezanieczyszczających, ale stanowiących część produktu). Wiarygodność wyników została potwierdzona w międzylaboratoryjnych badaniach porównawczych, a także w badaniach biegłości z próbkami zanieczyszczonymi, wykazując dokładność wyników dla technik LC-GC-FID i GCxGC-TOF-MS.
Nasze laboratoria posiadają akredytację ISO17025 (*) do wykonywania oznaczeń węglowodorów olejów mineralnych MOH (MOSH i MOAH) w żywności, paszach, materiałach przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz surowcach kosmetycznych i kosmetykach, w tym:
- produkty zbożowe i suche produkty na bazie zbóż, mąka, makaron, chleb, herbatniki, ryż
- tłuszcze i oleje (w tym masło kakaowe, oleje roślinne i zwierzęce)
- mleko i przetwory mleczne (jogurt, ser, lody, mleko w proszku)
- preparaty dla niemowląt
- owoce suche i świeże
- warzywa
- soki, napoje bezalkoholowe
- przetwory tłuszczowe pochodzenia roślinnego (np. pesto)
- kakao i wyroby czekoladowe
- kawa
- dania gotowe
- jaja
- ryby
- lecytyna
- mięso
- proszki proteinowe
- przyprawy
- zupy
- cukier
- herbata
- FCM jak papier, tektura, pojemniki, guma, worki jutowe, folie